Zaterdag 20 en zondag 21 is er in het ‘weekend van het verdedigingserfgoed’ speciale aandacht voor de forten, bunkers en vestingen in ons land. Daarom zullen de vrijwilligers van Kasteeltuin tijdens openingstijden op zaterdagmiddag spannende verhalen over Culemborgse- en vooral Gelderse twisten vertellen. Dit tegen de achtergrond van een enorm dik dertiende-eeuws fundament van één van de verdediging torens. Blootgelegd in archeologisch museum De Groene schuur wat vol verrassende vondsten ligt.

Woelige tijden

Het is maar zelden dat de heren van Culemborg zich mengden in het strijdgewoel. Dat is te lezen in de Kanon, de tijdlijn van deze Vrijstad. Het driedelig kasteel werd door de heren van Bosinchem gebouwd als bescherming van de groeiende stad. In 1275 bereikte de boogschutters toren ongeveer 20 meter, waarna de ‘vierkante toren’ (1370) en een later rondeel – de kanonnen toren uit 1398- het bijzondere vijfhoekig woongedeelte compleet maakten. Toch vocht bijvoorbeeld heer Hubrecht I in 1288 al mee aan de zijde van de heer van Gelre tijdens de slag bij Woeringen. 1100 Gelderse ridders lieten hierbij het leven en het hertogdom Limburg verviel aan Brabant.

Strijd om de mijter

De bekendste aanval op de stad was in 1428 door Jan van Buren met 1500 Utrechtse manschappen. Richting kasteel op zoek naar Zweder van Culemborg die door de paus aangewezen was als bisschop. Jan werd door visvrouwen uit een rioolgang getrokken en op de visbank in mootjes gehakt, de troepen de stad uit gejaagd. In 1572 leidde een opstand met graaf Floris I van Palland tegen de Spaanse hertog Alva tot bezetting van kasteel en stad. Een latere verovering door Franse troepen in 1672 maakten het kasteel helaas onbewoonbaar, waarna tot afbraak besloten werd.